Ik lees Zen and the art of motorcycle maintenance van Robert M. Pirsig.
Ik kwam het boek op een ochtendwandeling tegen in één van de boekenkastjes die als paddestoelen oppoppen in de buurt. In sommige van die boekenkastjes staat voedsel of liggen tassen, truien, schoenen en glaswerk en servies. Op één hangt een briefje met de oproep om er geen voedsel in te leggen, vanwege de brandende zon.
Tot voor kort had ik aangenomen dat Zen and the art of motorcycle maintenance over zen-boeddhisme gaat, maar het gaat over hoe je zelf kunt denken. Ik weet niet goed wat ik er goed aan vind als een vriend ernaar vraagt maar ik weet zeker dat ik het goed vind.
Toevallig wijdt Pirsig een groot deel van zijn boek aan Kwaliteit, een ongrijpbaar iets, wat wel lijkt te bestaan. Mensen kunnen ‘kwaliteit’ misschien niet definiëren maar herkennen het wel wanneer het er is.
Kwaliteit is een waarde, een drijvende kracht. Kwaliteit gebeurt. Kwaliteit is de Copernicaanse zon waaromheen geest en materie, object en subject cirkelen. Het is het derde ding, als je dualisme, monisme en pluralisme loslaat. Het is dus het vierde ding. Ik kan dit onmogelijk uitleggen. Pirsigs inzichten liggen op het puntje van mijn brein als ik de zinnen beloop maar niet als ik opkijk uit het boek.
‘The fabulous journey of a man in search of himself’.
Je moet zelf het pad lopen, het boek lezen, zoals je zelf moet kijken.
Het boek gaat over hoe je in de twintigste eeuw makkelijk gek kunt worden van denken, over hoe dat in elke eeuw makkelijk kan, omdat je er met rationaliteit, logica, niet uitkomt. Er is nog iets anders. De meesten door wie je omringd bent willen niet denken: ieder die denkt legt zijn eigen pad af. Denken is nogal eenzaam. Als in een hooggebergte.
Pirsig vergelijkt de eenzaamheid van denken met je begeven in hooggebergte, waar de lucht ijl is en je weinig mensen tegenkomt. Je komt daar niet ver met enkel een romantische wijze van beschouwen. IJle lucht is gevaarlijk. Je hebt rationaliteit nodig.
Het is moeilijk om de schoonheid van een deurbel of willekeurig welke technologie (lees: het niet romantische denken) in te zien, als je er tegelijkertijd door gedomineerd wordt. De meesten van ons kunnen geen kapotte deurbel herstellen.
Je kunt makkelijk woedend worden op de manier van denken die die deurbel produceert, op de manier van denken waarvan je afhankelijk bent maar die je niet begrijpt en waartegenover je machteloos staat. Op rationaliteit, technologie, op systemen en ideeën.
Je kunt makkelijk woedend worden als je niet inziet dat de deurbel imaginair is, alleen in de geest bestaat.
De natuur produceert geen deurbel.
Ik heb dit boek lang buiten mijn bewustzijn weten te houden.