This man loved earth, not heaven, enough to die – Wallace Stevens

Weten vertelt niet wat te doen. Kennis zwijgt over de volgende stap, verlost niet van de vraag wat aan te vangen. Ik ben slordig, mors de tijd die de dingen die ons omringen gul en vol geduld geven (wasmachine, magnetron, verwarming, vrieskist, waterleiding, afvoer, broodrooster). Ze zijn een eeuw of wat oud, piepjong dus. Intussen vul ik de vrijgekomen tijd, maak die niet voor een ander. Tijd maken is moeilijk te overschatten, iemand tijd geven, hem die besparen, de schatplicht daarvan. Lees in een warm bed met elektrische deken – buiten regen – in Darwin’s worms het zinnetje waarmee het knagen, het ondergraven, het werk, begint: knowing [about evolution] doesn’t tell us what to do next, terwijl in de diepte van het huis gekletter in de keuken klinkt en de zoete geur van gesmolten banaan in een wolk zonder duidelijk begin en einde de zolder bereikt. Er is een rat in huis, die hebben we gedood, de rattenman is gekomen. Beweren dat natuur van nature leidt tot competitie, survival of the fittest, hij of ik, is Darwin onnauwkeurig lezen. Hij schreef ook over wormen, die samenwerken, het land bereiden, de aarde leefbaar maken, en houden. ‘Never say higher or lower’ schrijft Darwin in de marge. Over wormen schrijf hij enkel lovend. Ploegen zijn ruw (‘rude’) vergeleken bij het verfijnde werk van wormen, die beheren en conserveren. Hun ondermijnende werk deed Romeinse muren instorten, wie waren dat eigenlijk, Romeinen? – de wormen zijn nog steeds aan het werk. Nauwkeurig lezen begint met een zinnetje schrijven en denken en Adam Phillips doet de engineering, voorvertering, het werk, zijn essay, tijdbesparend apparaat, dient Darwins ideeën op zonder dat ik één regel Worms heb hoeven lezen, heb gelezen. Alsof de wormen al geweest zijn. De rattenman zegt dat na één hap gif de rat dood is. Hij vindt de scherpe geur die in de keuken hangt en die uit het nieuwe riool opstijgt nu na de regen het water zo hoog staat dat enkele bomen aan het sterven zijn de geur van een dode rat. Je gaat relaties aan en verbreekt ze. What is already here works very well, schrijft Phillips bij Darwins laatste boek. Als je goed leest staat het er allemaal, als in een slimme film. Worms created the earth.

[bij het lezen van Darwin’s worms, Adam Phillips]