Het fort ademt oorlog zonder dood, fictie dus. Dikke muren, waarachter het heerlijk koel is, lege ruimtes, verbonden door gangen. Vocht, schemer. In het fort is kunst neergezet, maar de omgeving laat zich niet wegdrukken. Ik moet denken aan een uitspraak van Paul Graham, een schrijver die ik deze zomer ontdekte: geschiedenis is niet iets wat voorbij is, geschiedenis is ‘all the data we have so far’. Steen is harde data.
1. De Stelling van Amsterdam (gebouwd tussen 1880 en 1920) is een verdedigingswerk waarbij de omgeving onder water wordt gezet als de vijand oprukt.
2. In 1903 wisten de Amerikaanse Gebroeders Wright als eersten met hun zelf gebouwde en gemotoriseerde vliegtuig The Flyer een gecontroleerde vlucht te maken.
3. Door het vliegtuig verloor de Stelling van Amsterdam vrijwel direct iedere militaire betekenis.
4. Iedere nieuwe technologie, een wonder, kent zijn negatief, het ongeluk (Virilio, treinongeluk, vliegtuigcrash). Maar dus ook een positief.
5. Iets onder water zetten is mooi passief Hollands vechten.
6. Kunst kan heerlijk wraak nemen. Wouter Klein Velderman knoopte drie vliegtuigen hoog in de bomen, ze kunnen geen kant op. Gestrande machines. Wraak van het Fort. Daarboven condensstrepen van vliegtuigen vol vakantiegangers.